Doelstellingen
In Vlaanderen haalt 12% van de leerlingen het basisniveau van financiële geletterdheid niet. Deze leerlingen kunnen bijvoorbeeld niet de waarde van een eenvoudig budget herkennen, noch kunnen ze opvallende kenmerken in dagelijkse financiële documenten, zoals ‘factuur’, interpreteren. Dat bijna 1 op de 8 van de Vlaamse 15-jarige leerlingen onvoldoende financiële vaardigheden bezitten om volwaardig te participeren aan de samenleving als onafhankelijke en verantwoordelijke burgers, is vanuit maatschappelijk oogpunt ontoelaatbaar. Op verschillende momenten nemen mensen belangrijke financiële beslissingen zoals de aankoop van een woning, het aangaan van een lening, sparen voor de toekomst of het verzekeren tegen risico’s. Om deze beslissingen geïnformeerd te kunnen nemen, is een goede financiële educatie noodzakelijk.
Financiële geletterdheid wordt één van de sleutelcompetenties in de nieuwe eindtermen van het secundair onderwijs. Het project Financial Literacy @ School sluit aan bij deze sleutelcompetentie. Het project heeft als doelstelling om de financiële geletterdheid van de leerlingen van het secundair onderwijs te verhogen en te evalueren welke lesvormen het meest effectief zijn in het verhogen van financiële geletterdheid. Het wil ook expliciet inzetten op de financiële vorming van de leraren en het betrekken van de ouders bij de leerinhouden.
Partners in het onderzoek
Het project Financial Literacy @ School wordt gefinancierd door het Vlaams Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO). Het wordt geleid door onderzoekers van KU Leuven en Universiteit Antwerpen. Het onderzoeksteam werkt voor het project samen met een aantal partners. Leraren en lerarenopleiders zijn nauw betrokken bij het project voor onder andere de ontwikkeling van het lesmateriaal en de testen. De FSMA, één van de valorisatiepartners, staat via haar educatief programma Wikifin mee in voor de communicatie over het project. De communicatie wordt daarnaast verder versterkt door nieuwsbrieven en de organisatie van verschillende studiedagen rond financiële geletterdheid. Andere partners zijn onder andere SAM vzw (Steunpunt Mens en Samenleving), het Ministerie van Onderwijs en Vorming, pedagogische begeleiders van de verschillende Vlaamse onderwijsinrichters en de Gezinsbond. De samenwerking tussen deze partners moet zorgen voor de integratie van financiële geletterdheid in het onderwijs in Vlaanderen.
Aan KU Leuven zijn prof. dr. Kristof De Witte en Prof. dr. Geert Van Campenhout de betrokken promotoren. Beiden zijn verbonden aan de faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen en het facultair onderzoekscentrum Leuven Economics of Education Research. Aan Universiteit Antwerpen is prof. dr. Wouter Schelfhout de promotor. Hij is verbonden aan de Antwerp School of Education. De promotoren worden bijgestaan door een team van twee doctoraatstudenten aan KU Leuven, een doctoraatstudent aan Universiteit Antwerpen en een postdoc aan KU Leuven.
Wat is financiële geletterdheid?
Financiële geletterdheid wordt begrepen als zowel de kennis van financiële begrippen en producten alsook de vaardigheid om deze kennis aan te wenden om financiële beslissingen te nemen. Zo is het belangrijk dat jongeren voldoende kennis hebben over spaar- en beleggingsproducten, leningen en verzekeringen en de risico’s van deze producten. Financiële educatie moet er ook voor zorgen dat jongeren deze kennis aanwenden bij het nemen van financiële beslissingen waardoor ze beter geïnformeerde keuzes kunnen maken. Een hogere financiële geletterdheid zal zowel het individu als de samenleving sterk ten goede komen. Het is belangrijk om financiële educatie al op jonge leeftijd in het onderwijs aan te bieden om jongeren ervan bewuster met geld te laten omgaan. Jongeren worden namelijk al op jonge leeftijd met financiële keuzes geconfronteerd, bijvoorbeeld wanneer ze overwegen om een smartphone aan te kopen.
Ontwikkeling van lesmateriaal
Het project Financial Literacy @ School sluit niet alleen aan bij de sleutelcompententies van de nieuwe eindtermen maar ook bij de internationale aanbevelingen om financiële educatie te integreren op school. Hiervoor zal wetenschappelijk onderbouwd en getest lesmateriaal ontwikkeld worden voor leerlingen uit het secundair onderwijs. Dit lesmateriaal zal bestaan uit lesmateriaal voor de leerlingen waarbij, door middel van differentiatie, rekening wordt gehouden met verschillen tussen leerlingen binnen de klas (bijvoorbeeld in financiële kennis, vaardigheden, sociale achtergrond, leervoorkeuren en interesses). Differentiatie kan mogelijk gemaakt worden door het aanreiken van gedifferentieerde oefeningen, projectwerk of onderzoeksopdrachten.
Er is ook aandacht voor het betrekken van ouders bij het leerproces. Aan ouders zullen diverse instrumenten worden aangeboden zodat ze kunnen bijdragen aan de financiële geletterdheid van hun kinderen en tegelijkertijd ook werken aan hun eigen competenties van financiële geletterdheid.
Om leraren te ondersteunen, is ook voor hen bijkomend lesmateriaal ontwikkeld. Dit materiaal omvat lesvoorbereidingen, verdere informatie over de lesinhoud om leraren bij te staan bij thema’s waar ze minder vertrouwd mee zijn en richtlijnen over de lesmethode. Verder zullen er ook een aantal studiedagen rond financiële geletterdheid georganiseerd worden voor leraren.
Dit (les)materiaal wordt ontwikkeld door leraren, lerarenopleiders en onderzoekers aan KU Leuven en Universiteit Antwerpen. Het betrekken van verschillende partijen moet er toe leiden dat het lesmateriaal effectief is in het bijbrengen van financiële geletterdheid en dat de concrete cases gericht zijn op de leefwereld van de leerlingen.
Het onderzoek
Om de effectiviteit van het lesmateriaal en lesmethodes te evalueren, wordt een experimentele setting opgezet door onderzoekers van KU Leuven en Universiteit Antwerpen. Diverse lesmethodes worden door de onderzoekers willekeurig aan deelnemende scholen toegewezen. In sommige scholen zal een meer traditionele benadering van lesgeven gevolgd worden, terwijl andere scholen meer aandacht zullen schenken aan differentiatie binnen de klas en/of betrokkenheid van de ouders.
Om de effectiviteit van het lesmateriaal en de lesmethodes te meten en deze naar de volgende rondes bij te sturen, is het belangrijk om te evalueren of het project de financiële geletterdheid van leerlingen effectief verbeterd heeft. De experimentele setting laat de onderzoekers ook toe om te evalueren of differentiatie binnen klassen en betrokkenheid van ouders een effect heeft. Daarom vinden er ook testen plaats in deelnemende scholen om de financiële kennis van leerlingen te toetsen. Deze testen peilen zowel naar kennis als naar het nemen van financiële beslissingen op basis van discrete keuze-experimenten waarin leerlingen concrete situaties voorgelegd krijgen. Een eerste test vindt plaats vóór de start van het project. Op basis van deze test wordt het het niveau van financiële geletterdheid voor aanvang van de lessen gemeten. Leerlingen dienen deze test in de klas af te leggen en dienen hiervoor over een individuele computer met internetverbinding te beschikken. Daarna volgen leerlingen de lessen en volgt een bijkomende test om te toetsen of de financiële geletterdheid van leerlingen effectief verhoogd is en de lessen een impact hebben op het keuzegedrag. Zo wordt bijvoorbeeld geëvalueerd of het volgen van deze modules een impact heeft op spaargedrag of omgaan met risico’s.
GDPR policy
KU Leuven houdt een hoge ethische standaard aan voor de verwerking van persoonsgegevens in het kader van haar academische en andere processen. Ze richt haar werking in overeenkomstig de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) of General Data Protection Regulation (GDPR). De wijze waarop de KU Leuven uitvoering geeft aan de privacybeginselen is vervat in het privacybeleid van de KU Leuven.